کولیس چیست و انواع آن کدامند؟

کولیس یا Calipers برای اندازه گیری با دقت بسیار بالااستفاده می شود. از بدنه ای تشکیل شده که یک طرف آن نمودار و سمت دیگر به 16 اینچ تقسیم شده است.همچنین، دو فک برای اندازه گیری های خارجی و دو فک برای اندازه گیری های داخلی، به علاوه یک قسمت L مانند برای اندازه گیری عمق اجسام دارد.

این ابزار ، توسط پدرونونس پرتغالی در سال 1542 میلادی  برای اندازه گیری کمان های کوچک که به دقت کافی نیاز بود ساخته شد. بعد ها که این وسیله توسعه پیدا نمود نام ورنیه از دو دانشمند آلمانی ciavius(1640) و پیر ورنیه فرانسوی(1631) گرفته شده است.
کولیس های امروزی توسط جوزف آر. براون در سال 1861 به حد اعلا خود رسیدند که تا هزار و یک اینچ را می توانست بخواند. قرن هجدهم در انگلستان به نام “nonius” نامیده می شده است. این دستگاه به دلیل کاربردی بودن و قیمت ارزان بسیار محبوب شد.

انواع کولیس به لحاظ ساختاری

کولیس را می‌توان به سه قسمت ثابت، متحرک (ورنیه) و میله عمق سنج بخش بندی کرد.

قسمت ثابت دارای 2 فک است ، یکی به سمت بالا و دیگری به سمت پایین، مشابه همین قسمت ها در بخش ورنیه هم وجود دارد. برای اندازه‌گیری طول یا قطر اجسام از فک ها استفاده می‌شود. میله عمق سنج برای اندازه‌گیری عمق ها استفاده می‌شود. فک ها در قسمت انتهایی به شکل کونیک درآمده‌اند تا بتوان در محله های کوچک با لبه های دایره‌ای نیز اندازه‌گیری را انجام داد. البته در مدل حرفه‌ای و امروزی میله عمق سنج به شکل مخروطی درآمده که اندازه‌گیری عمق استوانه و نوک مخروط ها را نیز بتوان انجام داد.

در کل ورنیه یک بدنه متحرک است که بر روی بدنه  ثابت حرکت می کند.مقیاس آن به میلی متر تنظیم شده است.طول مقیاس ورنیه با “n” نمایش داده می شود. در کولیس اعشاری ( با توجه مقیاس n-1/n ) سنجیده می شود. پرکاربرد ترین ورنیه ها آنهایی هستند که سیستم “بیستم” دارند و می تواند طول با دقت 19 میلیمتر را اندازه بگیرد. دیگری سیستم “پنجاهم”  است که تا طول 49 میلیمتر را کاملا دقیق اندازه می گیرد.  جهت کاهش ضریب خطا ابزاری که فک های متحرک آن دارای سیستم ” بیستم ” باشد، مناسب هستند.

در دستگاه های کولیس مدل قوی تر و بروزتر، جهت راحتی کار از صفحه کریستالی دیجیتال استفاده شده است و دارای یک بدنه متحرک کشویی از جنس استیل و پی وی سی است، این ابزار، به صورت الکترونیکی کار می کند و بسیار دقیق است. دستگاه کولیس 1000 پوندی هم وجود دارد که خواندن آنها پنج هزارم میلیمتر دقت دارد. این خارق العاده است !

مدل دیگر کولیس ضد آب به نام IP67 هم وجود دارد که جهت اندازه گیری در محیط پر گرد و غبار و رطوبت با حجم زیاد استفاده می شود. در کل کولیس های جنس پی وی سی جهت اندازه گیری در محیط مغناطیسی یا رطوبت حجم بالا بهترین گزینه است.

کولیس ساده یا ورنیه

کاربرد اصلی این وسیله، اندازه گیری قطرهای خارجی، داخلی و عمق اجسام است. هنگام اندازه گیری با ورنیه ابتدا مقیاس ثابت و سپس نتیجه دوم را از روی ورنیه ،با دقت بالا خوانده می شود. در آخر کار نتیجه کلی تا دو رقم اعشار محاسبه می شود. از ورنیه برای تراز کردن خطوط نیز می توان کمک گرفت که البته نیاز به کار و تمرین  زیادی برای به دست آوردن نتایج دقیق و بهترهست. دستگاه ورنیه به خاطر دقت بیشتر درمقایسه با دستگاه های دیگر مزایای بهتری دارد و در نتیجه کاربردی تر است.

این دستگاه با درجه کار می کند و درهر اینچ یا میلیمتر یک بار می چرخد.

کولیس دیجیتالی

این کولیس با نمایشگر کریستالی  به صورت دیجیتال کار می کند. با نشان دادن درجه ها اندازه گیری دقیقی انجام می دهد و دارای دقت بالا و سهولت در اندازه گیری می باشند.

کولیس داخل سنج

همانطور که از نام گذاری اش مشخص است برای اندازه گیری سایز داخلی یک جسم استفاده می گردد و می توان آن را به طور دستی با پیچ تنظیم کرد.

کولیس خارج سنج

برای اندازه گیری سطح خارجی یک جسم استفاده می شود.ا ین ابزار دقت بالایی داشته و شبیه کولیس داخلی است ولی بدون پیچ کار می کند و جنس آن عموما از فولاد کربن محکم ساخته می شود.

از انواع دیگر کولیس ها می توان به کولیس های چاقویی، فک بلند ،ارتفاع سنج و نقطه زن نیز اشاره نمود.